سفر به ورزنه، شهر کویری سفیدپوش

سفر به ورزنه در اصفهان یک مسیر گردشگری در مسیر زاینده رود با همراهی کویر تا تالاب گاوخونی است.

ورزنه یکی از شهرهای گردشگری استان اصفهان با زنانی سپیدپوش است که تجربه سفری خاص را در حافظه شما ثبت می‌کند.

در سفر به ورزنه هم منظره کویری هست هم آثار تاریخی و هم تماشای پرواز پرندگان مهاجر در تالاب گاوخونی.

در سفر به ورزنه با اجاره اقامتگاه بومگردی‌ در ورزنه  حس و حال زندگی کویری و معماری خانه‌های بومی کویری را از دل و جان لمس می‌کنید.

در این نوشته سفری به این شهر تاریخی با چشم اندازهای زیبای کویری و زنان سپیدپوش خواهیم داشت.

با جاجیگا همراه باشید.

ورزنه کجاست؟

ورزنه شهری در مسیر رسیدن زاینده رود تا رسیدن به مرداب گاوخونی و آخرین سکونتگاه زاینده رود است.

شهر ورزنه در جنوب غربی شهرستان نائین، در شرق استان اصفهان و خط مرزی استان یزد قرار دارد و از توابع بخش بن‌رود در شهرستان اصفهان است.

شغل اهالی ورزنه بیشتر کشاورزی، پارچه‌بافی و قالیبافی است.

شهر ورزنه از دو بافت جدید و قدیم تشکیل شده؛ بافت جدید ورزنه به نام شهرک امام جعفرصادق و در شمال زاینده‌رود قرار دارد و بافت قدیم آن در جنوب زاینده‌رود که سابقا خندق شهر بوده قرار گرفته.

ورزنه به «شهر زنان سپیدپوش» معروف است و این شهرت به خاطر چادرهای سفید رنگی است که زنان ورزنه بر سر می‌کشند.

درباره دلیل این نوع پوشش نزدیک‌ترین استدلال گرمای این شهر کویری و انتخاب پوشش سفید به جای سیاه در مقابل آفتاب داغ این منطقه است.

ورزنه شهری با مناظر طبیعی زیبا مثل ماسه‌های شنی، تالاب گاوخونی، چاه های آرتزین، آب‌بند شاخ کنار و دریاچه نمک خارا به همراه جاذبه‌های گردشگری تاریخی و اقامتگاه‌های بومگردی با معماری زیبای کویری است.

کویر ورزنه

کویر ورزنه و تپه های ماسه‌ای یکی از زیباترین مسیرهای کویرنوردی در نزدیکی و درفاصله ۱۱۰ کیلومتری اصفهان است.

در این کویر با منظره انواع تپه‌های شنی ماسه‌ای طولی، تپه‌های هلالی، هرم‌های ماسه‌ای و امواج روی ماسه‌ها یا ریپل مارک که هنر دست وزش باد  کویری هستند، مواجه می‌شوید.

قدم زدن روی ماسه‌های شنی نرم و جذب آرامش عمیق کویر که از لابه‌لای انگشتان نفود می‌کند و تماشای افق طلایی اقیانوس شن در کنار تفریحاتی مثل آفرود و زیپ لاین و شترسواری از تفریحات کویر ورزنه است.

دریاچه نمک خارا

دریاچه نمک خارا یکی از زیباترین معادن و  نمکزارهای ایران و موقعیت خوبی برای عکاسی است.

این دریاچه در جاده دریاچه نمک خارا و فاصله ۵۰ کیلومتری کویر ورزنه قرار دارد.

چاه آرتزین

چاه آرتزین یا جهنده چاه آبی است که آب بدون نیروی موتورپمپ با فشار از زمین خارج می شود.

دشت ورزنه نسبت به زمین‌های اطراف در گودترین نقطه واقع شده و در طول سالیان سفره‌های آب زیرزمینی در این منطقه محبوس و تحت فشار هستند و آب به صورت جهنده از زمین خارج می شود.

۲۰ حلقه چاه آرتزین به موازات سواحل شمالی و جنوبی زاینده رود وجود دارد.

آب بند شاخ کنار

آب بند شاخ کنار آخرین سازه سنگ و ساروجی در مسیر زاینده‌رود پیش از رسیدن به تالاب گاوخونی است که صد سال پیش برای جمع‌آوری آب و نیاز کشاورزان ساخته شد.

تالاب گاوخونی

تالاب گاوخونی مقصد پایانی زاینده رود در جنوب شرق اصفهان است.

این تالاب زیبا پناهگاه پرندگان مهاجری است که از گرما به خنکی تالاب پناه می‌برند.

این تالاب همچنین زیستگاه گورخر، کل، بز، میش، قوچ وحشی، خوک، گراز، انواع مار، مارمولک، سوسمار، گرگ، شغال، روباه شنی، کفتار، لاک‌پشت، بزمجه، افعی شاخدار، جبی، خرگوش و انواع خفاش است.

در برخی سفرنامه‌ها و داستان‌های کهن آمده ا که بعد از فرو رفتن آب زاینده‌رود در باتلاق گاوخونی، این آب در دشت‌های کرمان، به‌صورت چشمه‌هایی روان ظاهر می‌شود.

تالاب گاوخونی در فاصله ۱۶۷ کیلومتری جنوب شرق اصفهان و ۳۰ کیلومتری شهر ورزنه و در مجاورت تپه‌های شنی ورزنه  قرار دارد.

موزه مردم شناسی

موزه مردم شناسی ورزنه منزل شخصی حاج حسن یوسفی است که برای راه اندازی موزه مردم شناسی ورزنه به سازمان میراث فرهنگی اهدا کرده است.

این خانه یک اشکوب دارد و به سبک معماری قاجاری با یک حیاط بزرگ، حوضخانه، بادگیر و اتاق‌هایی به صورت طاق چشمه است.

در این خانه روش تولید صنایع دستی ورزنه یا همان سفره بافی به بازدیدکنندگان معرفی می‌شود.

سایت تفریحی واحه ورزنه

واحه، بزرگ‌ترین مجموعه تفریحی کویری در ایران است که در کویر ورزنه قرار دارد و با امکاناتی تفریحی متنوعی مثل موتور چهارچرخ یک نفره و دو نفره، زیپ لاین، سافاری، شتر سواری، رستوران، شربت خانه، کمپینگ ، پاراگلایدر… به گردشگران کویری خدمات ارایه  می‌کند.

درباره کویر مصر در مجله جاجیگا بخوانید.

آسیاب شتر

آسیاب شتر یکی از نمادهای کهن ورزنه است که ۳۰۰ سا قدمت دارد و توسطقدرت اله محمدی مرمت و برای بازدید گردشگران راه‌اندازی شده.

این آسیاب از چوب گیاه عناب ساخته شده  و سیستم آن به گونه‌ای است که با یک دور چرخاندن محور بزرگ توسط شتر، شش دور محور وسطی آسیاب و در نهایت ۳۶ دور سنگ آسیاب چرخانده می شود و کار آسیاب کردن انجام می گیرد و ۳۰۰ کیلو معادل ۵۰ من آرد تولید می شود.

این آسیاب برای آرد کردن گندم، جو، غلات و حبوبات مورد استفاده قرار می گرفته و می گیرد و آردی که توسط این آسیاب تولید می شود آرد سبوس‌دار است که ارزش غذایی فراوانی دارد.

در کنار آسیاب انواع هاون، دلو آبکشی، خمره گِلی، صندوقچه، کوزه، خورجین، بیل، خیش چوبی، تخته “چوم” (خرد کننده گندم) و …. در معرض دید بازدیدکنندگان قرار دارد.

آسیاب شتر در مسیر تپه‌های ماسه‌ای ورزنه ابتدای جاده ورزنه به حسن آباد قرار دارد.

حاج ابراهیم حیدری، پیرمرد ورزنه‌ ای، یک حلقه گاوچاه را باز‌سازی و به یک فرصت طلایی برای جذب گردشگران تبدیل کرده است و همه روزه پذیرای گردشگران است تا با این شیوه سنتی آبیاری آشنا شوند.

گاوچاه حاج ابراهیم ورزنه

گاوچاه حاج ابراهیم یکی دیگر از دیدنی‌های ورزنه است که بازدیدکنندگان به یک روش سنتی کشیدن آب از چاه برای آبیاری زمین آشنا می‌شوند.

حاج ابراهیم متولی این گاوچاه با این روش سنتی، روزانه سه‌ هزار مترمربع زمین کشاورزی را در دو نوبت صبح و عصر بدون نیاز به مصرف برق و استفاده از موتور آب‌ کشی و با استفاده از یک یا دو راس گاو کوهان‌ دار سیستانی آبیاری می‌کند.

جالب است که گاوها عادت کرده‌اند که اگر حاج ابراهیم برای‌شان آواز نخواند از چاه آب نمی‌کشند.

گاوچاه حاج ابراهیم در مسیر تپه‌های ماسه‌ای ورزنه، ابتدای جاده ورزنه به حسن آباد قرار دارد.

کاروانسرای قلعه خرگوشی

کاروانسرای سنگی قلعه خرگوشی اثری تاریخی بازمانده از دوران صفویه است که تماما از سنگ گرانیت و آجر ساخته شده.

قلعه خرگوشی یکی از ۹۹۹ کاروانسرایی است که به دستور شاه‌ عباس در مسیرهای اصلی آن زمان ساخته شده.

بر سر در ورودی کاروانسرا کتیبه‌ای  نصب شده که روی آن به خط «علی رضا عباسی» خطاط معروف عصر شاه عباس نوشته شده است. این کتیبه، روی پانزده قطعه سنگ سبز رنگ به طول ۸ متر و عرض ۶۰ سانتی متر و در سه ضلع مدخل نصب شده است.

با ورود به داخل کاروانسرا  هجده صفه می‌بینید. صفه بزرگ‌تر و صفه دیگری که در قسمت جنوبی قرار دارد، دارای محراب و نمازگاه هم هستند. در چهار گوشه کارونسرا، چهار مدخل برای ورود به طویله دیده می شود و مخزن آب به صورت آب‌انبار در وسط ساخته شده.

برای رسیدن به کاروانسرای قلعه خرگوشی می توان از مسیر ورزنه – کوه سیاه و سپس قلعه خرگوشی استفاده کرد.

درباره کویر مرنجاب در مجله جاجیگا بخوانید.

سخن آخر

سفر به ورزنه مسیری برای گشت و گذار در شهری قدیمی با زنانی سپیدپوش است.

و لمس زندگی مردمان صبور کویر و زندگی در میان خانه‌هایی با معماری کویری در سفر به ورزنه تجربه خاصی برای شما رقم خواهد زد.