ارگ بم تکه‌ای تجسم یافته از تاریخ

ارگ بم مثل تکه‌ای تجسم یافته از تاریخ در مسیر عبور کاروان‌ها در جاده ابریشم، خودنمایی می‌کند.

 با نگاه کردن به برج و بارو و دالان‌ها و گذرگاه‌های این قلعه خودت را در سال‌های دور که در این قلعه زندگی جریان داشته تصور می‌کنی.

قلعه‌ای که دور تا دورش را دیواری بلند احاطه کرده و برای ورود و خروج از آن اهالی قلعه باید از دروازه عبور کنند.

وجود این قلعه در ابیات شاهنامه فردوسی نشانه‌ای از پیشینه دیرینه‌اش است.

اسناد تاریخی نشان می‌دهد که تا حدود ۱۵۰ سال پیش زندگی در این قلعه جریان داشته.

بازدیدکنندگان ارگ تاریخی بم برای اقامت انتخاب‌های متنوعی در شهر کرمان دارند. اگر مسافر این شهر هستید با اجاره اقامتگاه بومگردی و مهمانخانه در کرمان اقامتی امن و دلچسب را در این شهر تجربه کنید.

ارگ بم در استان کرمان، شهر بم، قسمت شرقی شهرستان بم واقع شده است.

در این نوشته در مسیر سفر به کرمان و  بازدید از ارگ بم کرمان با مجله جاجیگا همراه شوید.

ارگ بم کجاست؟

ارگ بم یک شهر باستانی عظیم است که از دو بخش حکومتی و رعیت‌نشین تشکیل شده. ارگ بم کرمان، ۱۸هزار مترمربع وسعت دارد و ارتفاع دیوارهای آن به ۷ متر هم می‌رسد.

فضای داخلی ارگ پر از کوچه‌ها و دیوارهای کاهگلی تودرتو است که بخش‌های مختلف شهر را از هم جدا می‌کنند.

ارگ بم در مسیر جاده ابریشم قرار داشته که امکان ارتباط ایران با آسیای مرکزی از شرق، خلیج فارس از جنوب و مصر از غرب را فراهم می‌کرده است.

ارگ بم در جنوب شرقی ایران، در شهر بم استان کرمان قرار دارد.

ارگ تاریخی بم از شمال با رودخانه‌ پشت‌رود، از شرق با یخچال قدیمی و باغ‌های محله‌ باغ دروازه و بقایای مسجد حضرت رسول (ص)، از غرب با محله‌ مزار خواجه مراد و از جنوب با محله‌ حافظ آباد و پارک ارگ همسایه است.

در مسیر سفر به یزد و بازدید از جاهای دیدنی این شهر با جاجیگا همسفر شوید.

مسیر دسترسی به ارگ بم

فاصله تهران تا بم ۱۱۶۰ کیلومتر و بین ۱۱ تا ۱۳ ساعت رانندگی است.

ارگ بم در کرمان، شهر بم، خیابان بهمن  قرار دارد.

پیشینه ارگ بم

بر اساس نوشته‌های تاریخی ارگ بم بیش از ۲ هزار و ۵۰۰ سال پیشینه داشته و و بارها پناهگاه مردم در برابر گزند متجاوزان به ایران بوده است.

برخی گمانه‌ها قدمت ساخت ارگ بم را دوره هخامنشی و برخی دوره اشکانی می‌دانند.

تعداد زیادی از بناهای موجود در ارگ هم به دوره تیموری تا قاجار می‌رسد.

لایه‌های ساختمانی متعدد روی دیوارها نشان‌دهنده ساخت‌وسازهای پی‌درپی در دوره‌های مختلف تاریخی است.

نوع معماری سازه‌های یک عامل برای تشخیص دوره ساخت بناهای ارگ است.

مثلا معماری مساجد به سازه‌های قرن چهارم تا هفتم یعنی دوره سامانیان تا سلجوقیان شباهت دارد و طاق ورودی ارگ بم، یادآور سبک دوران ساسانی است.

شباهت ساختار ارگ بم با پایتخت پارتیان یعنی شهر پارتانیسا در عشق آباد یک عامل دیگر است که ساخت آن را به دوره پارتیان و ساسانی می‌رساند.

شاهنامه فردوسی یکی از متونی است که در آن به حمله اردشیر بابکان به دژی موسوم به «کجاران» برای شکست پادشاه هفتان بوخت (هفتواد) اشاره دارد.

دژ هفتواد نخستین پایه‌های قلعه‌ بم بوده که روی کوهی قرار دارد که ارگ بم برفراز آن خودنمایی می‌کند.

درباره سفر به شیراز در مجله جاجیگا بخوانید.

ساختار ارگ بم

ساختار ارگ بم به این شکل است که حلقه میانی آن مربوط به بخش حکومتی و نظامی است که امنیت قلعه را برعهده داشته و در ازتفاعی بالاتر به بقیه نقاط قلعه تسلط داشته است.

بخش بیرونی تا دیوار قلعه، بخش رعیت‌نشین و محل زندگی مردم با حدود ۴۰۰ خانه بوده است.

ارگ بم در واقع شهری کامل شامل دیوار حصار، برج و بارو، چندین دروازه‌ها، مسجد، بازار، کاروانسرا، گودال، مدرسه، حمام، زورخانه و خانه‌های مسکونی در قسمت رعیت نشین، در بخش نظامی شامل سربازخانه، اصطبل، کارخانه، خانه‌ فرمانده‌ نیرو نظامی شهر و در بخش حکومتی شامل دولت‌خانه، عمارت چهارطبقه و برج بوده است.

در بین خانه‌های مسکونی ارگ به سه نوع خانه برمی خوریم که نشان‌دهنده سه طبقه اجتماعی و اقتصادی در آن زمان است.

خانه‌های کوچک با دو تا سه اتاق و متعلق به خانواده‌های فقیر است.

دسته دیگر خانه‌های ارگ بم بزرگ‌تر بوده و ۳تا ۴ اتاق داشته و متعلق به قشر متوسط در آن زمان است.

بخش دیگر هم خانه‌های بزرگ‌تر با ایوان و حیاط و اصطبل است که مخصوص افراد ثروتمند طراحی و ساخته شده.

این ارگ تاریخی نزدیک به ۱۸۰هزار متر مربع مساحت دارد و لقب عظیم‌ترین اثر خشتی دنیا را از آن خود کرده است.

دیوارهای ارگ ۶ تا ۷ متر است و در مجموع طول دیوار به ۱۸۱۵ متر می‌رسد.

در مجموع حدود ۶۷ برج دیدبانی در این ارگ باستانی وجود داشته.

زلزله ارگ بم

ارگ بم با وجود زلزله مهیبی که در دهه هشتاد در منطقه بم اتفاق افتاد دچار خسارات زیادی شد و تا مرز ویرانی کامل رفت.

اما با وجود اهمیت و ارزش این اثر تاریخی باستانی بسیاری از کشورها مثل ژاپن، فرانسه و ایتالیا در بازسازی ارگ بم، ایران را همراهی کردند.

حقایق شگفت‌انگیز ارگ بم

ساختار بنای عظیم ارگ بم یک سرس شگفتی‌ها در دل خود دارد و که بیانگر حقایقی تاریخی است.

بادگیرها

وجود بادگیرها در عمارت‌های ارگ نشاندهنده راهکار هوشمندانه خنک کردن فضای خانه در دل کویر است.

بادگیر جوری قرار داده شده که باد را به درون خانه هدایت و مثل یک کولر طبیعی عمل کرده است.

ضمن اینکه وجود حوضچه‌های کوچک در مسیر باد هم هوا رو خنک تر و گرد وخاک را هم از بین می‌برده. همه این‌ها به نبوغ معماری ارگ اشاره دارد.

قربانیان نوزاد قلعه

استخوان‌های کشف شده نوزادان در دیوار ارگ دیگر پدیده شگفت انگیز ارگ است.

بعد از زلزله بم کاوشگران در میان ویرانه‌های ارگ، تکه استخوان‌هایی پیدا کردند که از جرز دیوارهای فرو ریخته ارگ بیرون افتاده بود.

اینها استخوان‌های اجسادی بود که به دلایلی نامعلوم در میان دیوار دفن شده بودند.

جمع‌آوری تکه‌های این پازل به تصویری تلخ از اجساد ۶۸ نوزاد پسر رسید که به صورت ایستاده در میان خشت و گل دیوار ارگ، کفن‌پیچ و دفن شده بودند.

با روشن شدن این تصویر هولناک، گمانه‌زنی‌ها آغاز شد.

ابتدا نظریه‌ای مبنی بر اینکه اجساد مربوط به گذشته نیست و معاصر است مطرح شد که فوری تکذیب شد.

گمان دیگر این بود که این اجساد در دوران قاجار وقتی قلعه محاصره می‌شود، به دلیل دسترسی نداشتن به فضای خارج در دیوار قلعه دفن شده‌اند. این احتمال با یک پرسش مواجه شد که چرا در میان این اجساد فرد بزرگسال یا دختری نیست که البته به پاسخی هم نرسید.

و اما فرضیه دیگر درباره اجساد نوزادان ارگ بم به رسم (پسرکشی) در دور‍‌ه‌ای از تاریخ می‌رسد؛ پسرانی که قربانی و در دیوار قلعه دفن شده‌اند.

با همه این اوصاف حقیقت داستان نوزادان دفن شده در نهایت به جایی نرسید و با بازسازی ارگ، اجساد نوزادان دوباره به میان دیوارها بازگشت و این راز در تاریخ مدفون شد.

در مسیر سفر به اصفهان با مجله جاجیگا همراه شوید.

سخن آخر

ارگ بم یک اثر تاریخی منحصر به فرد در کمان است که علاقه‌مندان به تاریخ ایران باستان را به سمت خودش جذب می‌کند.

این قلعه عظیم با وجود زلزله ویرانگر بم تخریب ولی بازسازی شد و مقصدی شگفت انگیز برای قدم زدن در دل تاریخ باستانی ایران زمین است.

در این نوشته به ارگ بم کرمان سر زدیم و از شگفتی‌های آن گفتیم.